یکی از مهم‌ترین مسائلی که در تولید خودرو باید در نظر گرفت کیفیت آن است. چراکه کیفیت خودرو مسئله‌ای است که با جان انسان‌ها درگیر است. درواقع در خودرو جان تنها یک انسان مطرح نبوده و مسئله حفظ سلامت تک‌تک افرادی است که در جاده‌ها و خیابان‌ها در رفت‌وآمد هستند. در سال‌های اخیر مسئله کیفیت در خودروهای تولیدی در ایران بیش‌ازپیش مطرح شده است. به‌خصوص که در حال حاضر خودروسازان خارجی از بازار خارج شده‌اند و خریداران ایرانی چاره‌ای جز خریداری خودروهای این شرکت‌ها ندارند.
بااین‌وجود به نظر می‌رسد که شرکت‌های خودروسازی تلاشی در جهت بهبود شرایط نکرده و نه‌تنها کیفیت خودروهای داخلی را بهبود دادند بلکه برخی از آپشن‌های آن‌ها را هم حذف کردند. به همین دلیل در این مقاله از همراه مکانیک قصد داریم به بررسی علت بی‌کیفیتی خودروهای داخلی بپردازیم. همراه مکانیک بزرگ‌ترین و جامع‌ترین مجله خودرویی در کشور است که در مورد تمام مسائل مربوط به خودروهای مختلف، با استفاده از کارشناسان مجرب و آشنا به صنعت خودرو به تولید محتوا پرداخته است.
دولت تا چه حد در بی‌کیفیتی خودروهای داخلی موثر است؟
برخی از کارشناسان فکر می‌کنند که مقصر اصلی بی‌کیفیتی خودروهای داخلی دولت است. آن‌ها معتقدند که حمایت‌های بی‌دریغ دولت از خودروسازان باعث شده است که آن‌ها بدون توجه به اعتراضات کارشناسان و خریداران به تولید خودروهای بی‌کیفیت ادامه دهند. دلیل این امر را می‌توان در تعداد مشاغل وابسته به خودروسازی جست‌وجو کرد. رئیس‌جمهوران هر دوره می‌دانند که اشتغال یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های کشور است و ادامه حیات صنعت خودروسازی باعث حفظ شغل‌های بسیاری می‌شود. مدیران خودروسازی نیز با آگاهی از این مسئله به سوء استفاده‌های خود از شرایط ادامه می‌دهند.
تولید خودروهای بی‌کیفیت، افزایش قیمت خودروها بدون توجه به مسائل جانبی و عدم پرداخت بدهی‌های بانکی تنها بخشی از کارهایی است که خودروسازان در سایه حمایت دولت انجام می‌دهند. کارشناسان همچنین می‌گویند که در حال حاضر صنعت خودروسازی پس از پتروشیمی و نفت بزرگ‌ترین صنعت کشور است. به همین دلیل مجبور کردن صنعتی با این قدرت برای افزایش کیفیت و تولید خودروهای بهتر کاری غیرممکن است. چراکه مدیران این صنعت خود به این موضوع آگاه بوده و به همین دلیل تلاشی برای بهبود شرایط خودروسازی نمی‌کنند.
خودروسازان تا چه حد در عدم تولید خودروی باکیفیت مقصرند؟
برخی از کارشناسان معتقدند که خودروسازان علیرغم توان سخت‌افزاری و نرم‌افزاری موجود تمایلی به توسعه تولید و تلاش برای باکیفیت‌تر کردن محصولات ندارند. اما مسئله اینجا است که صنعت خودروسازی خود با مشکلات زیادی دست‌وپنجه نرم می‌کند. خودروسازان در حال حاضر با کمبود شدید نقدینگی روبه‌رو هستند. به همین دلیل ظرفیت تولید را تا حد امکان بالا برده‌اند تا جلوی ضرر بیشتر را بگیرند. به‌علاوه مشکلات اقتصادی حال حاضر و افزایش قیمت ارز تاثیر زیادی بر شرایط تولید گذاشته و واقعا خودروسازان را با مشکل مواجه کرده است.
البته این موضوع به این معنا نیست که خودروسازان در بی‌کیفیتی محصولاتشان بی‌تقصیرند. شرکت‌های خودروسازی به‌جز افزایش ظرفیت تولید و بالا بردن قیمت محصولاتشان تلاشی در جهت کاهش ضررهای خود نکرده‌اند. این در حالی است که شرکت‌های دانش‌بنیان فعال درزمینه خودرو طرح‌های خوبی برای بهبود کیفیت خودروها داده‌اند. طرح‌هایی که استفاده از برخی از آن‌ها می‌تواند جانی تازه به صنعت بی‌رمق خودروسازی ببخشد. اما خودروسازان معتقدند که سرمایه‌گذاری بر روی این طرح‌ها نیازمند بودجه زیادی است که شرکت‌های خودروسازی از پس تامین آن‌ها برنمی‌آیند. به‌علاوه مدیران خودروسازی می‌گویند که تامین این سرمایه حتی اگر ممکن هم باشد می‌تواند باعث افزایش قیمت خودروهای داخلی شود و اعتراض خریداران را به دنبال داشته باشد.
تحریم‌ها تا چه حدی بر کیفیت خودروهای تولیدی موثر بوده است؟
عده زیادی از کارشناسان بی‌کیفیتی خودروهای داخلی را به شرایط تحریم و خروج خودروسازان خارجی نسبت می‌دهند. البته که این اظهارنظر چندان بی‌راه هم نیست. تا پیش از دوران ریاست جمهوری ترامپ شرایط تا حدی برای شرکت‌های خودروسازی بهتر بود. چراکه خودروسازان بزرگی همچون کیا، تویوتا، پژو، رنو، هیوندا، بی‌ام‌و و… بار دیگر محصولات خود را وارد بازار ایران کرده بودند و قراردادهای خوبی میان این شرکت‌ها با خودروسازان داخلی بسته شده بود. خودروسازان داخلی با استفاده از این شرایط به مونتاژ و عرضه خودروهای جدید پرداختند و بازار را متنوع‌تر از پیش کردند.
تا اینجای کار همه‌چیز خوب پیش می‌رفت و خودروسازان و نمایندگی‌های آن‌ها برای تامین قطعات و ساخت خودروها مشکلی نداشتند. اما بر هم خوردن تعهد برجام همه‌چیز را بر هم زد. با خارج شدن آمریکا از برجام دیگر کشورهای حاضر در قرارداد نیز یکی‌یکی زیر قول‌های خود زدند و به‌تبع همین موضوع شرکت‌های خودروسازی خارجی از ایران بار سفر بستند. این موضوع خودروسازان را با بحرانی به نام کمبود قطعات مواجه کرد. خروج ناگهانی خودروسازان خارجی و وابستگی خودروسازان به این شرکت‌ها باعث شد که خودروهای ناقص زیادی روی دست خودروسازان بماند و قطعات موردنیاز برای تکمیل آن‌ها در دسترس نباشد.
در چنین شرایطی شرکت‌های داخلی برای جبران کمبود قطعات وارد کار شدند. اما بدون شک کیفیت قطعات تولیدی آن‌ها با قطعات اصل کارخانه برابری نمی‌کرد. این شرکت‌ها دانش و تجربه کافی برای بهبود کیفیت قطعات را نداشتند و تجهیزات لازم برای تولید و طراحی این قطعات نیز در دسترس نبود. به همین دلیل خودروهایی که پس از خروج خودروسازان خارجی تولید شدند به‌اندازه خودروهای قبلی کیفیت نداشتند.
کلام پایانی، آیا واردات خودروهای بی‌کیفیت بر شرایط تولید داخلی موثر بوده است؟
عده‌ای از صاحب‌نظران حوزه خودرو معتقدند که ورود خودروهای بی‌کیفیت به بازار و استقبال مردم از این خودروها باعث افت کیفیت تولید شده است. این کارشناسان بیشتر به واردات خودروهای چینی انتقاد می‌کنند. خودروهایی که در شرایطی وارد بازار ایران شدند که تقریبا هیچ خودرویی با امکانات و ظاهر آن‌ها در بازار ایران وجود نداشت. شرکت‌های چینی با رسیدگی به‌ظاهر و امکانات رفاهی خودروهای خود در کنار قیمت پایین خریداران ایرانی را گول زدند. این قیمت پایین بدون شک ناشی از عدم توجه به امکانات ایمنی و کیفیت ساخت پایین این خودروها بوده است.
استقبال خریداران از خودروهای جدید چینی، خودروسازان را به این فکر انداخت که به‌جای تمرکز بر بهبود کیفیت با مونتاژ و عرضه این خودروها مشتریان خود را حفظ کنند. به همین دلیل خودروسازان داخلی شروع به بستن قرارداد با شرکت‌های چینی کردند و خودروهای آن‌ها را با قیمتی مناسب به خریداران بفروشند. بنابراین بازار فروش آن‌ها حفظ‌شده و تلاش‌ها برای افزایش کیفیت خودروها فراموش شد.